W kontaktach rodzinnych ważny jest partnerski styl komunikacji. Wiąże się on z jawnym i przejrzystym wyrażaniem własnych oczekiwań i pragnień. Posługując się tym stylem rozmówca nie narzuca swojego punktu widzenia, potrafi tolerować odmienność poglądów czy opinii, koncertuje się na konkretnych zachowaniach drugiej osoby i unika narzucania jakiś rozwiązań. Ten styl komunikacji ma ważne znaczenie dla budowania więzi emocjonalnej w rodzinie. Prowadzi do wzajemnego zrozumienia, poszerzenia wspólnego pola znaczenia czy poczucia jedności. Prawidłowa komunikacja daje możliwość unikania sytuacji konfliktowych, oraz stwarza możliwości do konstruktywnego rozwiązywania problemów i przywracania równowagi wewnątrz systemu.
RELACJE POZYTYWNE I NEGATYWNE POMIĘDZY DZIECKIEM A RODZICEM – POSTAWY RODZICIELSKIE
1. Rodzic bezwarunkowo akceptujący dziecko stwarza klimat swobodnej wymianie uczuć, uczy ufności do świata i ludzi poprzez prezentowanie otwartych, spontanicznych, akceptujących zachowań wobec swojego dziecka. Dziecko odczuwa przyjemność ze spędzania czasu z rodzicem, czuje się bezpiecznie i wie, że może liczyć na wsparcie opiekuna. Rodzic, który akceptuje własne dziecko jest wrażliwy na jego potrzeby, troski, problemy i aspiracje je do działania. W miarę dorastania dziecka rodzic nie zmienia swojego nastawienia emocjonalnego i stopniowo przechodzi na relacje wzajemności w różnych interakcjach. Z perspektywy dziecka rodzic uważany jest jako autorytet, jest dla niego otwarty na udzielanie różnych form wsparcia, który nie narzuca swojej woli.
2. Odrzucenie dziecka sprawia, iż nie czuje się ono akceptowane przez rodzica. Relacje są chłodne, pozbawione dialogu. Rodzic nie stwarza dziecku okazji do zbliżenia emocjonalnego, a gdy ono próbuje wówczas przyjmowane jest z niechęcią. Opiekun traktuje dziecko z dystansem, z poczuciem przewagi. Tego typu relacje są bardziej instrumentalne niż podmiotowe. Rodzic zabezpiecza potrzeby materialne, co uważa za swoją podstawową powinność wobec dziecka, jednak brak ciepła psychicznego sprawia, iż w życiu dorosłym posiadanie dziecka jest dla niego w sprawą obojętną. Brak ciepła psychicznego może zaburzać u dziecka takie obszary jak: poczucie własnej wartości, empatię, koncentrację uwagi, pamięć roboczą, regulację emocji, budowanie dobrych relacji z rówieśnikami, oraz samoświadomość.
3. Postawa Nadmiernie Wymagająca
Dziecko ma być bezwzględnie posłuszne, nawet w błahych sprawach. Rodzic blokuje dążenie dziecka do samodzielności poprzez zakazy, nakazy, kary. Rodzic nie liczy się z uczuciami swojego dziecka. Zabrania mu współdecydować o jego sprawach, uważa własne decyzje za najlepsze i najważniejsze. Dość ostro egzekwuje wykonywanie swoich poleceń, nie toleruje sprzeciwu. Dominujący rodzic akceptuje tylko te działania, aspiracje, plany dziecka, które są zgodne z jego własnymi. Często krytykuje dziecko, jego zachowanie jest aroganckie i karzące. Dziecko z wiekiem może się zbuntować, przez co będzie dochodzić do wielu konfliktów na płaszczyźnie rodzic-dziecko. Dziecko też może żyć w przekonaniu, że działania rodzica były autentyczne i że rodzicowi zależało na tym by w przyszłości był „kimś". Należy pamiętać, że to jest wizja rodzica a nie wizja dziecka, co może negatywnie wpłynąć na budowanie własnej tożsamości dziecka.
4. Postawa Autonomii – dziecko rozumie, że rodzic szanuje jego autonomię. Rodzic pozwala na eksperymentowanie, na uczenie się samodzielnego rozwiązywania rożnych problemów, na podejmowanie decyzji zgodnie z osiągniętym poziomem rozwoju. Rodzic w tym zakresie wykazuje racjonalną tolerancję na popełniane błędy. Stąd też dziecko postrzega go jako rodzica elastycznego potrafiącego dostrzec i docenić rodzącą się z czasem j potrzebę prywatności, posiadania swoich tajemnic, gdzie dziecko współdecyduje o swoich sprawach. Rodzic w sytuacjach konfliktowych nie narzuca swojego zdania, ale wskazuje na różne alternatywne sposoby postępowanie i ich skutki. Tym zachowaniem rodzic zachęca do refleksji i brania pod uwagę istotnych, różnych okoliczności podczas podejmowania decyzji. Rodzic „nie czepia się" drobiazgów, np. sposobu ubierania, spędzania wolnego czasu, nawiązywanych przyjaźni a jest bardziej otwarty na udzielanie wsparcia, porady oraz wyrażanie swojej opinii. Postępuje bardziej kategorycznie, jeżeli zachowania dziecka rzeczywiście odbiegają od reguł akceptowanych w rodzinie czy w szkole.
5. Postawa Niekonsekwentna – rodzic jest osobą zmienną, nerwową, oraz niekonsekwentną w wyrażaniu swoich opinii, uczuć, i w podejmowaniu decyzji. Jego stan udziela się całej rodzinie. Postawa akceptująca, angażująca się w sprawy dzieci często wiąże się z nadmierną krzykliwością, nerwowością, stosowaniem różnych ograniczeń, kar. Z perspektywy dziecka rodzic oceniany jest jako kochający, który nie potrafi budować spokojnego klimatu w rodzinie. Nadmierna nerwowość i niekonsekwencja powodują, że dziecko zamyka się w swoim świecie, ujawnia nieufność i opór wobec zwierzania się rodzicowi, który w danej chwili jest w dobrym nastroju i przejawia zainteresowanie swoim dzieckiem. Dlatego też rodzic może mieć pretensje, że dziecko stosuje taktykę większej izolacji, co wzbudza w nim irytację. Wówczas dziecko może wypracować różne strategie obronne przed rodzicem, np. poszukiwać wsparcia, zrozumienia, bliskości w strukturach pozarodzinnych bądź też wchodzić w koalicje z drugim rodzicem, jeżeli spełnia jego oczekiwania.
6. Postawa Nadmiernie Ochraniająca – oznacza to, że rodzic nadmiernie ingeruje w osobiste problemy i sprawy dziecka, chce wszystko widzieć, wiedzieć, wyraża swoją opinię odnośnie wszystkiego. Postawa taka wynika z nadmiernej troski o dziecko, z przekonania, że trzeba się nim opiekować przez całe życie, bo bez takowej troski może sobie nie poradzić w życiu. Rodzic nie potrafi uświadomić sobie, że dziecko potrzebuje swobody i autonomii. Rodzic przejawia przesadną troskę o przyszłość dziecka, a tym samym przeszkadza mu w budowaniu własnej tożsamości. Rodzic zazwyczaj nie uświadamia sobie, że to jego nadmierne (chociaż w jego przekonaniu wynikające z miłości), przesadne angażowanie się we wszystkie sprawy dziecka jest najczęstszym źródłem konfliktów, emocjonalnego odsuwania sic od niego, a nawet rodzenia się buntu i zamykania się w sobie.